Azərbaycan Respublikasında əlillərin problemləri üzrə kompleks proqramın həyata keçirilməsi haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI

Bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə respublikanın sosial-iqtisadi həyatında baş verən dəyişikliklər şəraitində əhalinin daha həssas təbəqəsi olan əlillərə qayğının artırılmasını və onların sosial-iqtisadi mənafelərinin müdafiəsini gücləndirmək məqsədi ilə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qərara alır:

1. “Azərbaycan Respublikasında əlillərin problemləri üzrə kompleks proqram” təsdiq edilsin.

2. İqtisadiyyat Nazirliyinə, Maliyyə Nazirliyinə, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə, Səhiyyə Nazirliyinə, Təhsil Nazirliyinə, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə, Ticarət Nazirliyinə, Gənclər və İdman Nazirliyinə, yerli icra hakimiyyəti orqanlarına, aidiyyəti idarə və təşkilatlara tapşırılsın ki, proqramda nəzərdə tutulan tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etsinlər.

Baş nazir S. Hüseynov

Bakı şəhəri, 10 may 1994-cü il

                   № 185

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin

Azərbaycan Respublikasında əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların problemləri üzrə kompleks

P R O Q R A M

1. Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların  sosial müdafiəsi sisteminin məqsəd və vəzifələri

Bazar münasibətlərinə keçid şəraitində respublikanın iqtisadi və sosial həyatında baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar əhalinin, xüsusilə onun ən çox qayğı tələb edən təbəqəsi olan əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsi mərkəzi və yerli dövlət idarəetmə orqanlarının qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biridir.

“Əlillərin sosial müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar bu sahədə müəyyən işlər görülsə də, istehsalın həcminin azalması, qiymətlərlə gəlirlər arasında tarazlığın pozulması və bir sıra digər obyektiv və subyektiv səbəblər üzündən respublikada yaşayan 240 min əlilin və sağlamlıq imkanları məhdud uşağın bir çox problemləri həll olunmamış qalır, yaşayış minimumu ilə minimum əmək haqqının səviyyəsi arasında olan fərqin artması nəticəsində bütün kateqoriyalardan olan əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların, əmək şikəstlərinin, ümumi xəstəlik nəticəsində əlil olan və ya sağlamlıq imkanlarının məhdudluğu müəyyən olunan şəxslərin, hərbi əlillərin, karların və korların minimum həyat səviyyəsinin təmin olunmasında böyük çətinliklər mövcuddur.

Cəmiyyətin əmək qabiliyyətini itirmiş üzvləri üçün təxirəsalınmadan etibarlı sosial təminatlar sistemi yaradılmalı, yaşayış minimumundan aşağı olmayan həyat səviyyəsini təmin etmək məqsədilə pensiya, müavinət, təqaüd və başqa sosial ödənişlərdən əlavə ictimai istehlak fondlarından imtiyazlı istifadə, pul gəlirlərinin indeksləşdirilməsi, müxtəlif növ dotasiyalar və güzəştli qiymətlərə satılan məhsullar hesabına əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsi həyata keçirilməlidir.

Yerli idarəetmə orqanları sosial müdafiə sisteminin dövlət yardımı (pensiya, müavinət və sosial ödəmə şəkilində) əsasında əhalinin əmək qabiliyyəti olmayan və sosial cəhətdən zəif təmin olunan təbəqəsi olan əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə yol verilməməli, bu məqsədlər üçün sosial təminatları gücləndirməli, əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların bacara biləcək əmək və əlavə gəlir əldə etmək hüquqlarını müdafiə etməlidirlər.

Mərkəzi və yerli hakimiyyət orqanları və əmək kollektivləri səviyyəsində təminatların inteqrasiyası, onların vahid sosial müdafiə sistemində birləşdirilməsi təmin olunmalıdır.

Respublika səviyyəsində dövlət orqanları tərəfindən əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiə sisteminin formalaşmasının ümumi prinsipləri müəyyənləşdirilməli, respublika üzrə hesablanmış yaşayış minimumu" əsasında sosial təminatların: əmək haqqının, pensiyaların, müavinətlərin, təqaüdlərin minimumu təyin olunmalıdır. Bu təminatlar respublikanın bütün ərazisində məcburi həyata keçirilməli, yerli hakimiyyət orqanları, müəssisə və təşkilatların əmək kollektivləri yerli şəraitləri və xüsusiyyətləri nəzərə almaqla əlillərin yaşayış səviyyəsini yüksəltmək üçün əlavə sosial yardım fondları yaratmaq istiqamətində məqsədyönlü iş aparmalıdırlar.

Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ən vacib sosial-məişət ehtiyaclarının ödənilməsində onların şəxsi gəlirlərinin rolu gücləndirməli, ictimai istehlak fondları ilk növbədə əlillərə və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara sosial yardım edilməsinə yönəldilməlidir.

Sosial normativlər əsasında bu fondların hesabına göstəriləcək pulsuz yardımların və xidmətlərin təminatlı səviyyəsi müəyyənləşdirilməli, həmin fondların formalaşması və bölüşdürülməsi onların strukturlarında əsaslı dəyişikliklər etməyə və əhalinin əmək qabiliyyəti olmayan təbəqələrinin müdafiəsinə yönəldilən vəsaitlərin payının artmasına şərait yaratmalıdır.

Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsi üçün çevik sistem yaradılmalı, bu sistem bazar münasibətləri şəraitində sosial-iqtisadi proseslərin inkişaf dinamikasını nəzərə alınmalı, sosial gərginliyin yaranmasının mümkün ola biləcək səbəblərinin profilaktikasını təmin etməli, sosial sahədə baş verə biləcək mənfi hallar və təzahürləri qabaqlamalıdır.

Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsini təmin etmək üçün yerli proqramların işlənib həyata keçirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yerli proqramların həyata keçirilməsində müxtəlif sosial yardım fondlarından əlillər və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün ərzaq və qeyri-ərzaq mallarına imtiyazlar (pulsuz və yaxud güzəştlə), talonlar tətbiq edilməsindən; onların dərmana, mənzilə, kommunal xidmətlərinə, məktəbəqədər təhsil müəssisələrindən istifadə etməyə görə verilən haqdan bütünlüklə və ya qismən azad olunmasından; tənha əlillər və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün xeyriyyə yeməkxanaları qovşağının təşkilindən; onlara mənzil sahəsi alınmasına və fərdi tikinti üçün güzəştli kredit və borcların verilməsindən; şəxsi yardımçı və ya kəndli (fermer) təsərrüfatının yaradılması üçün torpaq sahələrinin ayrılmasından geniş istifadə olunmalıdır.

Bu sahələrdə tədbirlərin işlənib hazırlanması üçün yerli idarəetmə orqanlarının tərkibində müvafiq bölmələrin yaradılması, müəssisə, idarə və təşkilatların fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi işində əlillər və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar cəmiyyətlərinin fəaliyyətinin canlandırılması məqsədəuyğun məsələlərlə həll olunmalıdır. Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsinin təmin edilməsi yolunda rayon və şəhərlərdə sosial proqramlar fondunun yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu fondlarda dövlət büdcəsinin vəsaitləri, yerli müəssisə, təşkilat və kooperativlərin ayırmaları, borc və kreditlər üçün alınan faiz haqqları, ictimai təşkilatların və ayrı-ayrı vətəndaşların xeyriyyə məqsədilə aldıqları pul vəsaitləri toplana bilər.

2. Əlillərin işə düzəldilməsi və onların əməyindən istifadə edilməsi

Əlillərin sosial müdafiəsinin təşkili işində onların işə düzəldilməsi və əməyindən istifadə üçün müvafiq şərait yaradılması əsas istiqamətlərdən biri olmalıdır.

Yerli idarəetmə orqanları, əlillərin ictimai təşkilatları ərazilərində fəaliyyət göstərən idarə, müəssisə və təşkilatlarda münasib boş iş yerlərini müəyyənləşdirməli, əlillərin birinci növbədə işə düzəldilməsini təmin etməlidirlər.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və onun yerli orqanları sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan vətəndaşlar üçün kvota ilə müəyyən edilmiş iş yerlərinə həkim-əmək ekspert komissiyasının rəyinə əsasən əlillərin göndərilməsini təmin etməli, müvafiq nazirliklər, baş idarələr, konsernlər, əlillərin ictimai təşkilatları ilə birlikdə Azərbaycan Respublikasında Əhalinin Məşğulluğu haqqında Qanunun tələblərinə müvafiq olaraq ərazi və respublika məşğulluq proqramlarında əlillərin işləməsi üçün xüsusi müəssisə, sex, sahə və iş yerləri yaradılmasını nəzərdə tutmalıdırlar.

Yeni istifadəyə verilən müəssisələr və sexlərdə əlillərin əmək qabiliyyətlərinə uyğun olaraq iş yerləri müəyyənləşdirilməli, onlar işə qəbul edildikdən sonra əhalinin digər təbəqələrinin işə götürülməsinə başlanmalıdır. Nazirliklər və idarələr ictimai bina və qurğuların, eləcə də əlillərin işləməsi üçün nəzərdə tutulan binaların layihələşdirilməsində, həmçinin tikilməkdə və istifadədə olan binalarda, əlillərin bu binalara rahat daxil ola bilmələri və otaqlardan istifadə etmələri üçün əlillərin ictimai təşkilatları ilə razılaşdırılmış xüsusi qurğuların tətbiqini təmin etməlidirlər.

3. Əlillərin reabilitasiyası və sağlamlığının möhkəmləndirilməsi

Yerli idarəetmə orqanları və müvafiq nazirlik, baş idarələr əlillərin bərpa müalicəsini təşkil etmək və baş verəcək xəstəliklərin qarşısını almaq məqsədilə sənaye müəssisələrinin, kolxoz və sovxozların, əmək kollektivlərinin razılığı ilə mövcud binaların hesabına sağlamlıq mərkəzləri və bədən tərbiyəsi-sağlamlıq kompleksləri yaratmalıdırlar.

Əlillərin ailəvi istirahəti üçün pansionatlar, istirahət evləri və digər sağlamlıq müəssisələri şəbəkəsinin genişləndirilməsi təşkil edilməlidir.

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi müvafiq nazirlik, baş idarə və yerli idarəetmə orqanları ilə birlikdə respublikanın regionları və ən mühüm xalq təsərrüfatı sahələri üzrə ilkin əlilliyin strukturunu və əlillərin tibbi sosial reabilitasiyasının vəziyyətini dərindən təhlil etməlidir.

Əlilliyin profilaktikası və əmək qabiliyyətinin bərpa edilməsi sahəsində görüləsi işlər aşağıdakıları əhatə etməlidir:

tibbi xidmətin əsaslı şəkildə yaxşılaşdırılması;

sənaye və kənd təsərrüfatında əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması;

ətraf mühitin mühafizəsi, ekoloji təmizliyin qorunması;

ana və uşaqların mühafizəsi;

sağlam həyət tərzinin geniş tətbiqi;

yol-nəqliyyathadisələrinin qarşısının alınması və bu məqsədlə bütün növ nəqliyyat vasitələri sürücülərinin hazırlıq kurslarının işinin əsaslı şəkildə yaxşılaşdırılması və yol örtüyünün qaydaya salınması;

uşaq travmatizminə qarşı mübarizə;

əhali arasında baş verə biləcək təbii fəlakətlərdən (zəlzələ, tufan, daşqın və s.) qorunmaq üçün lazımı təlim keçirilməsi;

şəhər və rayon kommunal təsərrüfat xidmətinin lazımi texnika və nəqliyyatla (qar təmizləyən, qum səpən və s. maşınlar) təmin olunması.

Yerli idarəetmə orqanları aidiyyəti səhiyyə müəssisələri ilə birlikdə yaşayış yerlərində əmək qabiliyyəti olmayan vətəndaşlara həkimlərin və tibb bacılarının müntəzəm nəzarətini təmin etməlidirlər. Tibb tədris müəssisələrinin şagirdlərinin tələbələrin vətəndaşlara evlərdə tibbi-sosial yardım göstərməyə cəlb olunmaları diqqətəlayiqdir. Əlillərə yardım edilməsi üçün sahə xəstəxanalarından istifadə edilməli, əlillər üçün internat evlər ixtisaslı tibb kadrları ilə komplektləşdirilməlidir.

Əlillərə sağlamlıq ocaqlarına göndərişlərin verilməsi mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilməlidir.

4. Əlillərin təhsilə cəlb edilməsi məsələləri

Bütün kateqoriyalardan olan əlillərin məşğulluğunu təmin etmək üçün onlar ilk növbədə təhsil sisteminə cəlb olunmalıdırlar. Əlillərin kateqoriyalardan asılı olaraq təhsilin müxtəlif formaları təşkil edilməli, fiziki cəhətdən zəif inkişaf etmiş, ruhi əsəb xəstəliklərinə tutulmuş, lal, kar və kor uşaqlar üçün mövcud xüsusi məktəblərin maddi-texniki bazası möhkəmləndirilməli, əmək əlilləri üçün ixtisasartırma kursları təşkil olunmalıdır. Bu kateqoriyadan olan əlillərin təhsili ilə bağlı bütün məsələlər dövlət səviyyəsində həll edilməli və onların maliyyələşdirilməsi dövlət hesabına həyata keçirilməlidir.

5. Əlillərin və ya sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsinə yönəldilmiş tədbirlər

          Mənbə : http://e-qanun.az/framework/14652