KPİ-nədir?
Hər bir iş yerində qarşıya qoyulan məqsədlərin həyata keçirilməsi başlıca şərtdir. Bunun üçün də işçilərin motivasiyası yüksək səviyyədə olmalıdır. Kifayət qədər motivasiya olmadıqda isə bu, kadr hərəkətliliyinə və kadr çatışmazlığına gətirib çıxarır.
Bir çox İşəgötürənlər işçilərin motivasiyası ilə bağlı hansı tədbirlərin həyata keçirilməsinin zəıruri olduğunu bilmirlər. Yeni trendlərlə ayaqlaşmağa çalışan şirkətlər isə bu məsələnin həllini KPİ sistemin tətbiqində görürlər.
Günümzdə hər bir “eyçar”ın dilində en çox yayılmış sözlərdən biri də “kipiay”dır. KPİ - ingiliscə “Key Performance Indicators” birləşməsinin baş hərfləri olub, dilimizə “əsas fəaliyyət göstəriciləri” kimi tərcümə edilir. KPİ istər müəssisənin bütövlükdə, istərsə də ayrı-ayrı bölmələrdə (şöbələrdə) fəaliyyətini qiymətləndirməyə imkan verir. Adətən maliyyə, marketinq, layihə menecmenti sahələrində olduğu kimi, artıq insan resurslarının idarə olunması sahəsində də KPİ geniş şəkildə tətbiq edilir.
Nəzərə alaq ki, hər bir şirkətin profilindən, böyüklüyündən asılı olaraq onun KPİ göstəriciləri müxtəlif ola bilər. Məsələn, aid olduğu bazarda öz sahəsində ən gəlirli və güclü şirkətlərdən biri olmaq məqsədini qarşıya qoymuş müəssisə üçün KPİ göstəricisi əldə olunan gəlirlərin ölçülməsi olacaq. Amma hər hansı bir təhsil müəssisəsi üçün KPİ göstəricilərindən biri dərs ilinin sonunda ali məktəbə qəbul olunmuş şagirdlərin sayı ola bilər.
KPİ sistemini qurmaq elə də asan məsələ deyil. Bu zaman rəhbərlikdən tutmuş sıravi işçiyədək hər bir kəsin iştirakı vacibdir.
KPİ sistemini insan resurslarının idarə olunması sahəsində qurmağa çalışarkən, əsas fikir verməli olduğumuz məqam müəssisənin kadr ehtiyatının səmərəli və düzgün istifadə olunmasıdır. Bura işçilərin seçilməsi, işə qəbulu, adaptasiyası, öyrədilməsi (təlimi), qiymətləndirilməsi kimi bir sıra proseslər daxildir. Eləcə də əməyin ödənilməsi, müxtəlif kompensasiyalar, güzəştlər və əməyin mühafizəsi tədbirləri də KPİ sisteminin əsas tərkib hissəsidir.
İR şöbəsində KPİ sisteminin tətbiq edərkən aşağıdakı göstəriciləri əsas tutmaq olar:
İşə qəbulla bağlı KPİ göstəriciləri:
- İşçilərin işə qəbulu üçün ayrılmış büdcə;
- Vakant yerlərin işçi ilə təmin olunmasına sərf olunan orta müddət;
- Sınaq müddətini uğurla başa vurmuş işçilərin sınaq müddətini başa vurmamış işçilərə olan nisbəti;
- Kadrların hərəkətliliyi - işdən azad olunan işçilərin işçilərin ümumi sayına nisbəti;
- Kadr ehtiyatının vəziyyəti və strukturu, ehtiyat kadrların sayı;
- Şirkətə cəlb edilmiş yüksək kvalifikasiyalı mütəxəssislərin sayı;
- Müəssisə daxilində yetişdirilmiş yüksək kvalifikasiyalı kadrların sayı və s.
Kadrlar şöbəsi üçün KPİ göstəriciləri:
- Dövlət orqanları tərəfindən tətbiq edilən cərimə sanksiyaları;
- İşçilərin vəzifə təlimatlarının mövcudluğu;
- Yeni işçinin işə qəbulunun tam rəsmiləşdirilməsinə sərf olunan müddət;
- Rəbərliyə lazım olan işçilər haqqında məlumatın ötürülmə tezliyi;
- Qeyri-qanunu işdən çıxmalarla bağlı pul cərimələri;
- İşçilərin təqaüdə və işdən çıxdıqları zaman zəruri proseslərin yerinə yetirilmə tezliyi və s.
İşçilərin təlim və inkişafiyla bağlı KPİ göstəriciləri:
- attestasiya (attestasiya olunan və olunması nəzərdə tutulan işçilərin sayı);
- Nəzərdə tutulan dövrdə təlimlərə göndərilmiş işçilərin sayı və s.;
Bu siyahıya həmçinin müəssisənin korporativ mədəniyyəti ilə əlaqədar KPİ göstəricilərini əlavə edək: bu halda İR üzrə rəhbərin üzərinə düşən əsas məsələlər istehsalat və fərdi əmək mübahisələrinin həll olunması prosesində iştirak etməsi, korporativ mədəniyyətin tətbiq edilməsi və işçilərin karyera yüksəlişinin və inkişafının təmin edilməsidir. Bu məsələlər üçün KPİ göstəriciləri aşağıdakılar olacaq:
- İşçilərin loyallığı;
- Əməyin səmərəliliyi;
- Onların əmək şəraitinin şətrlərindən razı və ya narazı olmaları;
- Əmək və icra intizamı (əmək və icra intizamının pozulması hallarının, intizam tənbehlərinin, töhmətlərin sayı, eləcə də bu səbəblərdən işdən azad olunan işçilərin sayı);
- Işçilər tərəfindən edilən şikayətlərin sayı;
- Həmin şikayətlərə baxma müddəti.
Həmçinin kadr kargüzarlığı məsələlərini də bura daxil etmək olar. Dövlət strukturları tərəfindən həyata keçirilən yoxlamaların nəticələri, kadr sənədlərinin hazırlanması zamanı aşkar olunan nöqsanlar və s. kadr kargüzarlığı üçün KPİ göstiriciləri hesab edilə bilər.
Yuxarıda qeyd edilənlərə əsaslanaraq, insan resurslarının idarə olunması sahəsində əsas KPİ göstəriciləri olaraq qeyd edə bilərik:
- Əməyin səmərəliliyinin idarə olunması;
- Boşdayanmalarının qarşısının alınması;
- Nəzərdə tutulan vakansiyalara işçilərin vaxtında qəbul edilməsi;
- Kadr hərkətliliyinin qarşısının alınması;
- İşçilərə çəkilən xərclər.
KPİ sisteminin səmərəli tətbiq olunması üçün vacib olan amillər bunlardır:
- Əgər müəssisədə idarəetmə mədəniyyəti formalaşıbsa, o halda KPİ sisteminin də tətbiqi də səmərəli olacaq. Əks halda, ya sistemi tətbiq etmək olmayacaq, ya da sistem düzgün işləməyəcək.
- KPİ sisteminin tətbiqi ümumi səviyyəni artırmağa xidmət etməlidir. Əgər fəaliyyət göstəricilərini digər göstəricilərin azaldılması hesabına həyata keçirəcəyiksə, bu da heç yaxşı hal deyil.
Müəssisədə tətbiq edilən bütün KPİ göstəricilərinin dəqiq hesablanma qaydası olmalıdır və bütün bunlar müəssisə rəhbərinin təsdiqlədiyi lokal yerli aktda öz əksini tapmalıdır.
Sonda İR şöbəsinə aid bir neçə KPİ göstəriciləri və onların hesablanması qaydalarına nəzər salaq.
·KPI – Namizədlər arasında uğurla seçilmiş işçilər, nəfər. Düstur:
Epp/V,
burada
Epp (Employee’s Probationary Period) – sınaq müddətini uğurla başa vurmuş işçilərin sayı,
V (Vacancies) – bağlanmış vakansiyaların ümumi sayı.
- KPI – bir işçinin işə qəbuluna çəkilən xərclər, manat;
- KPI – kadr hrəkətliliyinə sərf olunan xərclər, manat;
- KPI – hərəkətliliyin miqyası (koeffisient), %.
Düstur:
İşdən azad olunanların orta illik sayı / İşçilərin orta illik sayı
- KPI – vakansiyanın bağlanmasına sərf olunan vaxt, gün;
- KPI – Yeni işçilərin hərəkətliliyi, %.
Düstur:
yeni işə qəbul edilib işdən azad olunmuş işçilərin orta illik sayı / yeni işçilərin orta illik sayı
- KPI – Uğursuz işə qəbulla bağlı dəymiş maddi zərər, manat
Hesablanma qaydası:
Sınaq müddətini uğurla başa vurmamış, işə qəbul edildikdən 1 ay sonra öz xahişi ilə işdən çıxmış işçilərin axtarışına, işə qəbuluna sərf edilmiş maliyyə vəsaitlərinin cəmi.
·KPI – Üçüncü tərəf auditlərin (Dövlət Əmək Müfəttişliyi, beynəlxalq sertifikasiya orqanları və s.) nəticələri, %.
Hesablanma qaydası:
Səhvlərin araşdırılması və səhvlərin sayı.
- KPI – Kadr sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi ilə bağlı işçilər tərəfindən iradlar, sayİşçilərin təqaüdə və işdən çıxdıqları zaman zəruri proseslərin yerinə yetirilmə tezliyi və s.
Hesablanma qaydası:
Dövr ərzində iradların araşdırılması və iradların sayı.
- KPI – Təlim keçmiş yeni işçilərin sayı, %.
Düstur:
Təlim keçmiş yeni işçilərin sayı / Yeni işçilərin ümumu sayı.
Müəllif: Sevinc Qarakişiyeva
